[Homepage ZM] --> [Niestadt Archief] -->

[Niestadt Beeldbank]

Het is nauwelijks voor te stellen, dat de artistieke nalatenschap van de fotografen Willem en Lubert (uit te spreken als: Lubèrt) Niestadt op een haar na voor altijd verloren was gegaan. Slechts door vasthoudendheid van enkele mensen zijn de 82.000 negatieven voor de geschiedenis bewaard gebleven. Met recht kunnen deze negatieven, die nu worden bewaard en gekoesterd in het Zijper Museum, de schat van Schagerbrug worden genoemd.

Het was in de nadagen van fotoatelier Niestadt aan de Gedempte Gracht te Schagen dat er brand uitbrak in de schoenenzaak van Mantel. Generaties lang was het pand van Niestadt een vast en onveranderd beeld in de drukste winkelstraat van Schagen. Eind jaren zeventig van de vorige eeuw maakte het echter een vervallen indruk. Duidelijk was te zien dat er weinig meer gebeurde. Slechts Lubert Niestadt, de jongste van de twee, kwam nog wel eens uit de bovenwoning in de zaak in de hoop dat er een klant zou komen. Verkoop van het pand aan de naastgelegen modezaak van de firma Schmalz bleek een oplossing.

Gerhard Niestadt, de stamvader van het bekende fotografengeslacht

Kort voor de afwikkeling van deze transactie brak er echter brand uit bij schoenhandel Mantel. De belendende percelen van Schmalz en Niestadt liepen de nodige waterschade op. Tot ontzetting van Lubert bleek dat het levenswerk van hem en zijn broer niet ongeschonden was gebleven. Duizenden negatieven waren nat geworden en moesten op de een of andere manier worden gered.

Een fotografengeslacht
Doordat Willem en Lubert uit een echt fotografengeslacht voort kwamen, waren ze min of meer vanzelf in het vak gerold. Niet alleen vader en grootvader verdienden met de camera het dagelijks brood, maar ook ooms, neven, een nicht en enkele achterneven. In het hele land zijn leden van deze familie als fotograaf werkzaam geweest.

De bakermat van de fotografendynastie is te vinden in Sint Maartensbrug, een dorpje aan de Grote Sloot in de Zijpe. In 1850 vestigde Wilhelm Heinrich Niestadt zich in deze kleine plaats als meest?r-kleermaker. Zijn tweelingbroer en een halfbroer waren hem al voorgegaan en hadden zich ook in de Zijpe als kleermaker gevestigd. Als zovele van hun Duitse landgenoten waren zij de armoede in hun vaderland ontvlucht in de hoop een beter bestaan op te kunnen bouwen in Nederland.

Wilhelm Heinrich Niestadt en zijn vrouw Maaike van Rijswijk op de motorfiets met voorspan.
Met dit fraaie vervoermiddel reisden ze van Schagen naar hun filiaal in Medemblik.

De eerste stappen
In de persoon van Gerhard, de oudste zoon van Wilhelm Heinrich, komt de eerste fotograaf van de familie in beeld. Hij leerde het kleermakersvak van zijn vader en daarnaast was hij mateloos geïnteresseerd in de fotografie welke in 1837 door de Fransman Daguerre was uitgevonden. Deze revolutionaire uitvinding kreeg ook in Nederland langzamerhand steeds meer bekendheid. Gerhard knutselde zelf een uiterst primitieve camera in elkaar en wist met glasplaten als negatief zijn eerste foto's te maken en vervolgens te ontwikkelen en af te drukken.

Wilhelm Heinrich Niestadt. Hij overleed op 11 juni 1930, 51 jaar oud.

Zijn familieleden fungeerden als proefkonijn. Minuten lang stilzitten en met een ernstig gezicht naar de lens kijken, zo werden zij op de gevoelige plaat vereeuwigd. Gerhard las alles wat hij over fotografie te pakken kon krijgen en probeerde op die manier alle technische verbeteringen in het procédé van fotograferen, ontwikkelen, afdrukken, vergroten en verkleinen toe te passen. De fotografie, tot dan toe slechts zijn hobby, begon rond 1865 steeds belangrijker te worden als bron van inkomsten, toen hij zich begon toe te leggen op portretfotografie. Het bleek een schot in de roos. Het ging zelfs zo goed, dat het kleermakersvak op het tweede plan raakte en zijn jongere broer Wilhelm Diederich met hem ging samenwerken.

In Dirkshorn werd een 'filiaal' geopend onder de naam: Gebr. Niestadt, photographeii te St. Maartensbrug - Dirkshorn. Tot 1898 bleven de broers samenwerken. In dat jaar echter vertrok Gerhard met zijn gezin naar Delft en vestigde daar zijn Photographisch Atelier. De zaken in Sint Maartensbrug en Dirkshorn verkocht hij voor een vriendelijke prijs aan zijn jongere broer Wilhelm. Deze had zich alle kennis op het vakgebied zo goed mogelijk eigen gemaakt.

Leerling-fotograaf
Toen Wilhelms enig kind, Wilhelm Heinrich, kenbaar maakte dat ook hij zich wilde bekwamen in de fotografie, werd besloten dat het beter zou zijn om zijn kennis elders te vergaren. Immers een vakopleiding bestond er niet aan het eind van de negentiende eeuw. Alles moest in de praktijk worden geleerd.

Zoonlief vertrok als leerling-fotograaf op 20 december 1896 naar Hilversum. Al snel keek hij kritisch naar het werk van zijn vader en gaf daarbij zijn eerste adviezen. Pa, zo schreef hij 14 maart 1897, het portret van Jaap Francis is heel aardig, wel een iets te lang belicht, want anders hadden de lichten in het paard beter uitgekomen.

Een jaar later voltooide hij zijn opleiding bij Ed. Donkersloot. Hierna kwam hij in de zaak van zijn ouders. Ze kwamen na een paar maanden tot de conclusie dat er in de marktplaats Schagen meer te verdienen zou zijn en dat de concurrentie beter op afstand kon worden gehouden.

Deze concurrentie bestond vooral uit zogenaamde reizende fotoateliers. Fotografen huurden een paar dagen een vertrek in een dorpscafé en probeerden in een paar uurtjes zoveel mogelijk foto's te maken en te verkopen. Zo konden zij veelal goedkoper werken, maar hun foto's waren vaak van een mindere kwaliteit.

Vader en zoon Niestadt vestigden hun bedrijf aan de Molenstraat. De zaken werden voortvarend aangepakt. In 1904 openden zij een filiaal in Zuid-Scharwoude. Vijf jaar later verruilden zij Zuid-Scharwoude voor Medemblik waar ze een atelier openden aan de Goudsbloemgracht.

Het eerste fotoatelier van de familie Niestadt aan de Hoep C 92 te Schagen.
Vlnr. Gerhard Bernhard Heinrich Niestadt, zijn vrouw Guurtje Kossen,
Hendrikje Jacoba van Baaren en haar man Wilhelm Diederich Niestadt.

Wilhelm en Willem
De echtgenote van Wilhelm, Maaike van Rijswijk, assisteerde haar man de eerste jaren. Bijzonder was de manier waarop ze telkens de reis naar Medemblik ondernamen. Wilhelm had als een van de eersten in Noord-Holland een motorfiets aangeschaft. En wat voor een. Een zogenaamde voorspan: een driewieler waarin Maaike vó&oactute;r haar man in een fraaie rotanstoel kon plaatsnemen.

Over haar schouder kijkend moest Wilhelm zicht op de weg houden. Of er ooit met dit vehikel ongelukken zijn gebeurd, verhaalt de familiegeschiedenis niet. De motorfiets gebruikten ze ook om op locatie te fotograferen. Dat waren meestal opnamen van dorpsgezichten waar dan weer ansichtkaarten van werden gemaakt. Via de plaatselijke kruidenier of een diggelenwinkel kwamen ze in de verkoop. Uit het huwelijk van Wilhelm en Maaike werden drie kinderen geboren. Op 4 mei 1904 zag Wilhelm Diederich het levenslicht, tien jaar later op 3 maart 1914 Lubertie, gevolgd door Henri in 1916. Henri overleed op 10 mei 1917, slechts dertien maanden oud.

De beide jongens werden net als hun vader en grootvader al op jeugdige leeftijd besmet met het fotografenvirus. Willem, de oudste van de twee, was acht jaar toen zijn grootvader in 1912 kwam te overlijden. Zijn vader stond er vanaf dat moment alleen voor en zo gauw het maar kon hielp de kleine Willem hem mee in de donkere kamer. Het lag voor de hand dat hij in de toekomst als vennoot in het bedrijf zou gaan deelnemen. Daarop was zijn doel gericht. Zijn vader had een broze gezondheid en was vaak door ziekte niet in staat zijn werk te doen.

Kort voordat Willem zou gaan trouwen met Maria Smit uit Den Haag werd zijn vader opnieuw ernstig ziek. Vanaf zijn ziekbed vroeg zijn vader hem indringend of hij wilde beloven om na zijn overlijden de zorg voor de familie op zich te nemen. Eigenlijk een onmogelijk verzoek, een verzoek waarop nauwelijks afwijzend kon worden geantwoord. Willem deed die belofte echter en hij heeft die zijn hele leven gestand gedaan. Op 11 juni 1930 overleed Wilhelm Heinrich Niestadt, slechts 51 jaar oud.

Wilhelm D. Niestadt met zijn fotocamera, circa 1930.

Kunstzinnig en creatief
Bijna drie maanden later, op 28 augustus, trouwden Willem Niestadt en Maria Smit. Van toen af aan was hij als 25-jarige verantwoordelijk voor het financiële reilen en zeilen van de familie. Een niet te benijden situatie die erg onzeker was geworden door de beginnende grote economische crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw. Het was ook het moment waarop zijn broer Lubert zich aandiende als compagnon in het bedrijf. Lubert was in veel opzichten de tegenpool van zijn oudere broer. Kunstzinnig van aanleg, creatief, een scherp oog voor details en rad van tong. Het gezag van zijn broer aanvaardde hij zonder noemenswaardige problemen.

Het resulteerde vanaf het begin in een ongekend goede onderlinge samenwerking tussen die twee. Het fotobedrijf zetten ze op de voor hen gebruikelijke manier voort. Van bijzondere gebeurtenissen, zoals een jubileum of de opening van een gebouw, maakten ze op verzoek uitgebreide reportages.

Bruidsparen lieten zich steevast door het span op de kiek zetten. Dat gebeurde niet op de trouwdag zelf, maar meestal enkele dagen na de trouwerij. Het bruidspaar toog dan naar het atelier in Schagen, verwisselde de daagse kledij voor trouwpak en bruidsjapon, waarna in een fraai decor de foto werd genomen.

Het fotostempel van Wilhelm Diederich Niestadt.

Familieportretten waren gemeengoed in die tijd. De opnamen maakten de gebroeders of op locatie of in het atelier. Op zijn paasbest poseerde dan de hele familie met een ernstig gezicht voor de fotograaf. Een lachend gezicht zal men weinig aantreffen op die foto's, want op de foto gaan was toenmaals nog steeds een serieuze aangelegenheid.

Dat had óók te maken met de relatief lange sluitertijd van de fototoestellen. Een lach zou daardoor al gauw veranderen in een grimas en dat was niet de bedoeling.

Persfotografen
Begin jaren dertig bleek het allengs mogelijk om actuele nieuwsfoto's in de krant af te drukken. Het was Lubert Niestadt, die de eerste nieuwsfoto afleverde aan Drukkerij Trapman, de uitgever van de Schager Courant. De Afsluitdijk tussen Noord-Holland en Friesland naderde zijn voltooiing en op 28 mei 1932 verwachtten de aannemers het laatste gat te kunnen dichten. Willem en Lubert reden in de vroege morgen van die dag naar Den Oever, om vervolgens zes kilometer over een modderpad te lopen naar de plaats waar het laatste stroomgat zou worden gedicht.
Het werd een geslaagde foto die twee dagen later in de Schager Courant werd geplaatst. Het was het begin van een vijftig jaar durende samenwerking. In elke editie kon men vanaf die tijd foto's aantreffen van de Gebr. Niestadt.

Elke vorm van nieuws uit de regio kwam wel een keer in beeld en was er geen nieuws dan hadden ze wel een of ander fraai plaatje van het West-Friese landschap voorhanden. Met de rol van persfotograaf vijzelden de gebroeders het inkomen enigszins op, maar het was zeker geen vetpot in die jaren.

Zo werd standaard reclame gemaakt door de verpakking van filmrolletjes te voorzien van de firmanaam en om deze vervolgens bewust op een strategische plek achter te laten. Dat was immers goedkoper dan een advertentie. Het inkomen moest worden gedeeld tussen moeder, Lubert en Willem met zijn gezin. Willem was inmiddels vader geworden van twee dochters: Willy en Lucie.

Na rijp beraad met zijn vrouw en Lubert besloten ze een deel van de winkel en het atelier om te bouwen tot kapsalon, zodat de echtgenote van Willem haar oude vak kon opnemen en een bijdrage aan het inkomen kon leveren. Die opzet slaagde en zorgde er ook voor dat er extra klandizie in de fotozaak kwam. Dat uit deze onverwachte hoek de persfotografen de laatste nieuwtjes vernamen, was mooi meegenomen. Lubert had door zijn vaardig retoucheerwerk een zekere faam in de regio opgebouwd. Portretfoto's wist hij zodanig te bewerken dat oneffenheden zoals ongewenste haargroei, pukkeltjes of moedervlekken netjes uit beeld verdwenen. Menig facie wist hij in zijn atelier om te toveren tot een alleszins acceptabel portret.

Lubert was hierdoor en door zijn vlotte verschijning een populair figuur onder het vrouwelijk deel van de Schager bevolking. Lubert kon echter maar moeilijk zijn draai in verscheidene verkeringen vinden en bleef, ook na een langdurige verkering, ongetrouwd. Naarmate hij ouder werd richtte hij zich steeds sterker op zijn broer, die hij in veel opzichten zag als zijn grote voorbeeld.

De twee trokken vrijwel altijd samen op, zelfs wanneer het werk gemakkelijk door een van hen geknipt kon worden. Overigens ontwikkelde Willem zich meer en meer tot een man van de Schager gemeenschap door zitting te nemen in verschillende verenigingsbesturen; daarnaast had de plaatselijke politiek zijn belangstelling.

Lubert en Willem Niestadt, wandelend op de Gedempte Gracht in Schagen, jaren veertig.
Een onafscheidelijk begrip.

Persoonsbewijzen
Vanuit een wel heel andere hoek kregen de beide fotografen in de eerste oorlogsjaren werk. Tot ontsteltenis van de Duitse bezetter bleek dat Nederland niet eens een waterdicht identiteitsbewijs kende. Invoering van een dergelijk bewijs onder de zeven miljoen Nederlanders (kinderen tot veertien jaren bleven er buiten) zou misschien wel een jaar of langer duren. Zolang wensten de Duitse politieautoriteiten niet te wachten. Vandaar dat werd besloten een pasfoto aan de distributiestamkaart te hechten. En die foto mochten de Gebr. Niestadt voor de inwoners van Schagen en omgeving maken.

Het systeem van de stamkaart met pasfoto was gemakkelijk na te maken. De Nederlandse ambtenaar Jacobus Lenz kreeg de opdracht een nieuw identiteitsbewijs te ontwerpen dat moeilijk te vervalsen zou zijn. De man had geen enkel oog voor hetgeen hij zijn landgenoten zou aandoen. Het resultaat was er naar, tot groot verdriet van het verzet, de illegaliteit en onderduikers. Geen land in bezet Europa, en ook Duitsland zelf niet, heeft in de oorlog een identiteitsbewijs gekend, dat technisch en administratief zo perfect was als het Nederlandse persoonsbewijs. Het is nooit gelukt een identiteitsbewijs na te maken dat aan een serieuze controle van de Duitsers kon ontsnappen. Zich onbewust van het effect van de maatregel tot invoering van het identiteitsbewijs waren de fotografen Niestadt opnieuw dagen in de weer om de bevolking van Schagen en wijde omgeving pasfoto's te leveren.

Dagenlang stond Willem achter de camera om de foto's te nemen, terwijl Lubert voor de ontwikkeling zorgde. Slierten foto's hingen na ontwikkeling te drogen in het atelier en zelfs tot in de woonkamer toe. Het was een hectische tijd en het mag cynisch klinken: het waren financieel gezien twee gouden jaren.

Kort daarna kwam een eind aan hun activiteiten als persfotograaf. De Gebr. Niestadt mochten hun werkzaamheden slechts voortzetten als ze zich lieten inschrijven als lid van het Persgilde, een onderdeel van de op Duitse leest geschoeide Kultuurkamer. En dat weigerden ze. Wel maakten de in Schagen gelegerde Duitse soldaten gebruik van de kwaliteiten van de Gebr. Niestadt. Hun fraaie portretfoto's stuurden de soldaten naar die Heimat met de hartelijke groeten uit het vredige West-Friesland.

Op het spoorwegemplacement van het station in Schagen werd op 12 september 1944 door Engelse jachtvliegers een Duitse munitietrein beschoten.
Willem Niestadt legde de ravage vast op film, Lubert maakte foto's.
Willem is zich kennelijk niet bewust van de levensgevaarlijke situatie.
Nabij zijn knie ligt een van de honderden niet ontplofte granaten.

Oorlog
In het laatste oorlogsjaar was er van geregeld werk geen sprake meer. Foto- materiaal zoals films, ontwikkelbaden en fotopapier was schaars geworden. De bezetter, beducht voor spionage, had het fotograferen verboden.

Voedselnood. Schagen in oorlogstijd.

Toch maakten ze ook in die tijd veel foto's, die een haarscherp beeld geven van het oorlogsverloop in Noord-Holland. Schrijnende foto's van sterk vermagerde randstedelingen, die in West-Friesland naar voedsel zochten. Spectaculaire foto's van de ravage die ontstond toen op 12 september 1944 een munitietrein in Schagen ontplofte nadat die was beschoten door Engelse jachtvliegtuigen. Trieste foto's van de Wieringermeer, die op 17 april 1945 door de bezetter onderwater werd gezet. Lubert had een bootje kunnen bemachtigen en wist met zijn Leica-camera een indrukwekkende reportage te maken. Lubert en Willem waren zich nauwelijks bewust dat hun opnamen een indringende documentaire zouden gaan vormen. Veeleer speelde voor hen het commerciële belang. De kranten zouden immers binnenkort weer gaan verschijnen en dan zouden zij via het ANP hun foto's volop kunnen verkopen.

Fietsen worden gevorderd in Schagen, januari 1945.

Betrokken bij Schagen
Na de oorlog kwam het maatschappelijke leven langzaam op gang. De fotografen konden weer voldoende materiaal inkopen om hun werk op te kunnen pakken. Vele families vonden het in die naoorlogse jaren belangrijk dat het hele gezin, op zijn paasbest gekleed, door de Gebr. Niestadt werd gefotografeerd.

Het Noord-Hollands Koffiehuis aan de Gedempte Gracht in Schagen staat in brand, 15 december 1946.

Het leven nam ook voor hen weer het normale beloop. Op Willem Niestadt deed men steeds vaker een beroep om zich in te zetten voor de Schager gemeenschap. Hij heeft dat met grote inzet gedaan, het eerst als bestuurder van de plaatselijke voetbalvereniging. Daarnaast werd hij bestuurslid van de vroegere Noord-Hollandse Voetbalbond en later werd hij daar zelfs vice-voorzitter van.

Jarenlang was hij bestuurslid van de middenstandsvereniging in Schagen. Voor de oorlog was hij al gekozen tot lid van het gemeentebestuur.

In de jaren vijftig kwam hij opnieuw in de raad en hij was van 1953 tot 1966 wethouder en verschillende keren loco-burgemeester. Een van de zaken waar hij met bijzonder veel voldoening op kon terugkijken was de bouw van de eerste marinewoningen in Schagen. Het was dé aanzet tot de groei van Schagen die in de jaren zeventig goed op gang kwam. Als blijk van waardering voor zijn jarenlange inzet voor de gemeenschap werd hij in 1963 benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau.

De Laansloot in Schagen wordt gedempt, eind 1958.
Dat gebeurde met vuilnis uit de Hale en puin van het gesloopte raadhuis aan de Markt.
De wagen is van de firma J.C. Hoebe.

Samen op pad
Lubert bleef ten opzichte van zijn oudere broer in de luwte. Hij was het toch die vooral de meeste foto's verzorgde voor zowel de Schager Courant als het Schager Weekblad. Hij bepaalde het 'gezicht' van Persfotografen Niestadt, zeker in de periode waarin Willem als wethouder werkzaam was op het gemeentehuis.

Een enkele keer combineerde Willem die rol met de rol van fotograaf en dat gaf wel eens verwarring wanneer autoriteiten van de provincie de fotograaf aantroffen in plaats van de wethouder.

Lubert woonde boven de zaak aan de Gedempte Gracht en leidde een sober leven. Hij vroeg weinig voor zichzelf. De Schager bevolking kon hem wel uittekenen in steeds dezelfde kleren. In 1966 kwam een einde aan de politieke carrière van Willem en dat gaf hem weer de ruimte om samen met zijn broer de boer op te gaan.

Voor het maken van de nieuwsfoto's was de politieradio een pracht informatiebron geworden. Dag en nacht werd er naar geluisterd. Eens kwam het bericht door dat brand was uitgebroken in de kerk van Sint Maarten. Toevallig waren beide broers op dat moment uitgeteld door een hevige astma-aanval. Tot verbazing van de familie bleek de benauwdheid na het horen van dat bericht voorbij.

Met hun oude Volkswagen Kever werd de plaats des onheus opgezocht en werden er foto's genomen en thuis ontwikkeld. Tot verrassing van de familie keerde de benauwdheid na gedane arbeid prompt terug.
Er zijn nog veel van dergelijke anekdotes uit hun leven als persfotograaf bekend. Op de redactie van de Schager Courant kunnen ze zelfs nu nog vertellen hoe de 'dagelijkse' foto's door hen werden afgeleverd. Zo tegen vijf uur, als de deadline voor de foto's naderde, verscheen de Volkswagen, vervolgens Lubert, die op een draf de oogst van die dag, meestal drie exemplaren, zwijgend op tafel legde.

Met een uiterst kritische blik volgde hij de handelingen van de redacteur van dienst. Deze zat al klaar om zo mogelijk een foto in twee stukken te knippen, dan kan ie twee keer worden gebruikt. Lubert nam dan op zijn beurt wraak door tijdens een belangrijke voetbalderby snel een paar foto's te maken zonder dat daar een bal was te zien. Dat regelde hij thuis door er een eerder gefotografeerde bal in te plakken.

Een ongeval op de vlotbrug over liet Noordhollands Kanaal te Sint Maartensvlotbrug, in de jaren 60/70.
Een wagen met stenen bleek te zwaar beladen. Het maximum draagvermogen van de brug was toen 9.000 kilo.

50 jaar foto Niestadt
Een hoogtepunt in het leven van Lubert was de huldiging die hem in 1980 te beurt viel bij zijn 50-jarig jubileum als persfotograaf. Hij was uitgenodigd foto's te maken van een bijeenkomst van de burgemeesterskring in het Schager gemeentehuis. Nadat hij had plaatsgenomen achter de perstafel, bleek hijzelf het middelpunt van de belangstelling te zijn. Ook zijn broer, inmiddels gepensioneerd, werd volop in de huldiging betrokken. Een jaar later kreeg dit jubileum een vervolg toen burgemeester Henk de Wilde van Schagen hem de gouden eremedaille in de orde van Oranje Nassau mocht opspelden.

De huldiging van Lubert luidde gelijktijdig min of meer het einde in van het begrip: Niestadt fotografen. De tijd had hen ingehaald. Op 23 december 1981 overleed Willem Niestadt. Vanaf die tijd was Lubert het vaste baken en houvast in zijn leven kwijt. De winkel en het atelier aan de Gedempte Gracht werden verwaarloosd, zeker nadat Lubert was getroffen door een hersenbloeding. Na revalidatie bleek de trap naar de bovenwoning een onoverkomelijke hindernis. Lubert vertrok naar een aanleunwoning bij verzorgingshuis Villa Scagha. Dagelijks slofte hij nadien naar zijn atelier in de hoop nog klusjes te kunnen doen. Eind 1983 besloot hij het pand te verkopen aan de firma Schmalz, die naast Niestadt een modezaak had.

Nog voor de transportdatum brak er in de ochtend van 25 oktober 1983 brand uit bij schoenhandel Mantel. De waterschade bij zowel Schmalz als Niestadt was groot. Hoewel? Zoveel van waarde stond er toch niet meer in de oude fotozaak? Maar wél de onbetaalbare artistieke nalatenschap van de gebroeders: duizenden negatieven, keurig opgeslagen in filmkokertjes. Lubert was niet meer bij machte de zaak te beredderen. Verdwaasd liep hij rond, steeds maar voor zich uit prevelend: grote ramp, grote ramp.De twee dochters van Willem Niestadt en hun echtgenoten, alsmede mevrouw Corry Cramer-Keijzer, een vriendin van Lubert, wisten te bewerkstelligen dat de gemeente Schagen het fotoarchief onder haar hoede nam. Het werd opgeslagen op de zolder van het gemeentehuis. Kort daarna passeerde bij de notaris de akte van koop en verkoop van de zaak van de gebroeders Niestadt.

Slechts een paar maanden later brak op zondagmorgen 4 maart 1984 om vijf uur, vermoedelijk door brandstichting, opnieuw brand uit; zowel het pand van Schmalz als dat van Niestadt brandde tot de grond toe af. Hiermee verdween het zo vertrouwde beeld van Niestadt fotografen uit Schagen. Lubert Niestadt overleed op 15 november 1985.

Bus in het water van de Grote Sloot te Zijpe.
Met een kraanwagen van garage Boontjes wordt het voertuig weer op het droge getrokken.

Terug naar de Zijpe
De gemeente Schagen voltooide vervolgens het verdwijnend beeld van Niestadt uit Schagen. Het fotoarchief moest uit het gemeentehuis verdwijnen, men had de ruimte nodig voor andere zaken. Een alternatief werd niet door de gemeente geboden. Goede raad was duur. Uit arren moede besloot de familie het archief onder te brengen bij de familie Ketele-Niestadt in Venray.

Enkele jaren later bleek het in verband met een verhuizing voor hen niet langer mogelijk het omvangrijke archief te blijven herbergen, waarna mevrouw Corry Cramer-Keijzer een caravan voor dit doel wist te vinden. Echter ook deze oplossing was van korte duur.

Na enkele omzwervingen van het materiaal kon zij de gemeente overtuigen van het belang van het fotoarchief en werd het voor de tweede keer opgeslagen in het gemeentehuis van Schagen waar het in een kast lag opgeslagen om bijna in de vergetelheid te geraken.

De Nieuwe Laagzijde in Schagen is ondergelopen, jaren zeventig.

In 1998 werd een monument ter nagedachtenis aan het fotografengeslacht Niestadt aan de Grote Sloot te Sint Maartensbrug onthuld. Tijdens die bijeenkomst werd door de toenmalig voorzitter van het Zijper Museum, Annemies Schenk, de vraag gesteld of er mogelijk nog enkele Niestadt foto's waren, die gebruikt konden worden voor een expositie in het Zijper Museum (toentertijd Oudheidkamer geheten) later dat jaar. Vanaf dat moment kwam de zaak in een stroomversnelling.

Met toestemming en snelle medewerking van de families Ran-Niestadt en Ketele-Niestadt bracht zij het hele archief in 1998 over naar het Zijper Museum waar het sindsdien zorgvuldig wordt bewaard. In opdracht van het museum is inmiddels al het materiaal voor zover nodig schoongemaakt, gedigitaliseerd en op een 150 CD's vastgelegd.

Vijftig jaar Niestadt persfotografen.
Willem en Lubert Niestadt tijdens de huldiging in 1980.

Een enthousiaste groep vrijwilligers van het museum heeft een klein deel van het archief in kaart gebracht en voorzover mogelijk voorzien van aan- vullende informatie. Een monnikenwerk.
In 2002 is voor al deze foto's door Gerard van Nes, medewerker van het museum, op de computer de Niestadt-Beeldbank ontworpen waarmee de foto's gemakkelijk door bezoekers te bekijken zijn. Een deel van de 82.000 negatieven is vanaf begin 2003 te zien op het internet (www.zijpermuseum.nl/niestadt) en vanaf 2004 onder de Nationale Beeldbank van de Koninklijke Bibliotheek ( www.geheugenvannederland.nl/?/nl/collecties/de_niestadt_foto-collectie_van_het_zijper_museum).

Veel beter is het echter om het Zijper Museum te bezoeken, waar men met eigen ogen de Schat van Schagerbrug kan bewonderen.

Waarland, 5 januari 2006

Geraadpleegde literatuur
Dekker, Piet: De familie Niestadt. Uitgeverij Pirola te Schoorl 1993;
Jong, L. de: Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 4 en 5, Den Haag Staatsuitgeverij 1974.

Fotoverantwoording
Alle foto's: copyright Niestadt-fotocollectie Zijper Museum Schagerbrug

Met dank aan
de heer en mevrouw Ran-Niestadt te Den Helder;
de heer Gerard van Nes, medewerker van het Zijper Museum. <-- -->