De Niestadt fotografenfamilie

Bakermat
Sint Maartensbrug in de gemeente Zijpe is de bakermat van een bekend Nederlands fotografengeslacht. Wel twintig befaamde fotografenfamilies hebben er 'directe bloedlijnen' mee. Ook elders in de wereld, van Australie tot Costa Rica. Allemaal met dezelfde achternaam: Niestadt.
Stamvader is de op 31 oktober 1842 in de Zijpe geboren Gerhard Bernhard Heinrich Niestadt. Hij was de zoon van een Westfaalse kleermaker, die zich hier, met zijn tweelingbroer en een halfbroer, had gevestigd. Alledrie kleermakers, een in Burgerbrug, een in Sint Maartensbrug en de derde in Schagerbrug.

Verrekijkertje
Zo rond 1860 komt de fotografie in Nederland langzaam op gang. Vooral in de steden, maar ook hier en daar op het platteland, starten de eerste beroepsfotografen hun loopbaan. Ze trekken rond, als een soort kermisattractie, of ze werken vanuit een atelier. Met een bos- of stadsgezicht als vaste decoratieve achtergrond.
Gerhard Niestadt begint op zijn zestiende te liefhebberen met fotografie. Hij koopt een verrekijkertje op de kermis van Schagerbrug. Daarmee knutselt hij zijn eerste camera in elkaar. De benodigde goud- en zilverbaden verkrijgt hij door munten te smelten Vier jaar later maakt hij van zijn hobby een nevenberoep. Hij is immers kleermaker, net als zijn inmiddels overleden vader. Vanaf 1867 komt zijn negen jaar jongere broer Wilhelm Diederich hem assisteren in het fotoatelier: Gebroeders Niestadt, Sint Maartensbrug.

Dirkshorn
Gerhard trouwt in 1870 met Geertje Kossen (1842 Anna Paulowna, dochter van een beurtschipper; de dienstbode van zijn moeder). Het jonge paar vestigt zich in Dirkshorn, waar ze een eigen foto-atelier beginnen, Zeker voor de agrariers in ons land was het toen een economische bloeiperiode en dan is er ook geld voor nieuwe, luxe dingen. Die bloeiperiode duurde overigens niet zo heel lang, zeg nog een jaar of tien, vijftien. Wilhelm Diederich huwt in 1878 met Hendrikje Jacoba van Baaren (1854 Anna Paulowna en ook al dienstbode). In 1882 verhuizen ze van de Groote Sloot naar de Sint Maartensweg, met het foto-atelier en met moeder Niestadt.

Schagen
In 1891 trekt Gerhard van Dirkshorn naar Schagen. In het marktstadje opent hij een foto-atelier annex kleermakerij in wat nu de Molenstraat heet. Zeven jaar later doet hij de fotozaak over aan zijn jongere broer Wilhelm, die de zaak in het begin van deze eeuw verplaatst. Naar de Laagzijde, nu Gedempte Gracht. Gerhard, met technisch geniale kanten --zo ontwikkelde hij de toen unieke driekleurencamera en een eigen telefoontoestel-- gaat naar Delft. Wilhelm had in 1898 zijn fotozaak in Sint Maartensbrug overgedaan aan winkelierszoon Jan Veuger. Deze in 1862 geboren fotograaf en kunstschilder woonde op 'Groenland', tegenover de kerk.

Filialen
Wilhelm Niestadt neemt zijn in 1879 in Sint Maartensbrug geboren zoon in de zaak en ze vestigen een filiaal in Zuid-Scharwoude (1904-1909) en later in Medemblik (vanaf 1909). Op een motorfiets, een van de allereerste in deze streken, verplaatst zoonlief zich tussen Schagen en het filiaal. Later volgt een auto, ook om op lokatie te kunnen fotograferen. De zoon, Wilhelm Heinrich, was in 1903 getrouwd met Maaike van Rijswijk, ook al geboren in Anna Paulowna -- in 1880. Ze krijgen drie zoons van wie er twee in leven blijven: Wilhelm Diederich (1904) en Lubertie (1914).

  

Persfotografie
Deze broers nemen later de zaak van hun vader over en gaan ook de persfotografie beoefenen. Voor de Schager Courant zijn ze als zodanig tot omstreeks 1980 actief Lubertie bleef ongehuwd, hij overleed in 1985. Wilhelm, later Willem, trouwt wel. Met Maria Smit, die in Schagen een kapsalon had. Ze krijgen twee dochters. Willem is 17 jaar wethouder van Schagen en bekleedt diverse functies in middenstands- en ondernemersverenigingen. Zijn broer bewonderde hem daarom. Dit tweetal, de ene vrij groot, de ander klein van gestalte, wordt vermaard in de hele Noordkop. Samen, altijd samen, op pad voor de Schager Courant in een gele Volkswagen Kever. Ze hadden diverse bijnamen: de Wama's, Adriaan en Olivier, Een Paar Apart of De Niesteden. Vele anecdotes/gezegden over hen doen nog staads de ronde. Zoals: 'afdrukken Willem, op naar de groentesoep'. En terecht. Ze zijn alletwee geridderd.

Monument
In 1997 is, in het kader van Zijpe 400, het Niestadtmonument onthuld. Op de hoek Sint Maartensweg-Grote Sloot in Sint Maartensbrug. In het dorp waar het in 1862 allemaal begon. Het monument, van de beeldend kunstenaar Henk Optenberg uit Hippolytushoef, symboliseert de fotocamera. Kijk je er doorheen, dan zie je het huis dat de eerste fotograaf Niestadt indertijd bewoonde.

Niestadt expositie 1998
Van 1 juli t/m 25 oktober 1998 vond de expositie Niestadt: portret- en persfotografie in Zijpe en omgeving 1862-1982' plaats te Schagerbrug.
De toenmalige Oudheidkamer Zijpe toonde vele voorbeelden van de Niestadtfotografie. Met de nadruk op de Zijper en Schager takken. Veel families in deze streken hadden fraaie fotoportretten tijdelijk afgestaan voor deze expositie. Bert Siezen uit Kolhorn had een aantal van hen (digitaal) nog fraaier gemaakt. Een aantal persfoto's van Willlem en Lubert Niestadt werden getoond.
In die dagen verwierf de toenmalige Zijper Oudheidkamer een zeer grote hoeveelheid negatieven van dit tweetal (de huidige digitale Niestadt-fotocollectie). Voorts werd een redelijk representatief beeld van de ontwikkeling van de fotocamera getoond. Dankzij bruiklenen van vele particulieren en van het Nationaal Reddingsmuseum te Den Helder. De heer Theo Spiekerman, voorheen fotograaf te Amsterdam, thans rustend in Sint Maarten, had er een presentatie van gemaakt. De oudste geexposeerde camera was zeker honderd jaar oud. Ook het allernieuwste, de digitale camera, was te zien.
De Niestadt-expositie werd vormgegeven door Cor Schoemaker te Sint Maartensbrug. Tevens werd gebruik gemaakt van het fotoarchief van de Schager Courant. Antieke meubelen werd beschikbaar gesteld door Antiekhoeve Ooijenbargh te Burgerbrug.

Bronnen:
P. Dekker, De familie Niestadt St. Maartensbrug, bakermat van de bekendste Nederlandse fotografengeslacht, Schoorl 1993.
Artikelen in de Schager Courant, o.m. van Peter Zethoven.

Zie ook:
•    Familiestamboom Niestadt
•    Niestadt reclameboodschappen
•    Artikel Schager Courant 1980 over de 'Gebroeders Niestadt'
•    Artikel Schager Courant 1998 over de 'Gebroeders Niestadt'
•    De Niestadt Beeldbank