Naam : Dick Baars Toenmalige leeftijd : 17 jaar Woonde aan de : Stationsweg Bevond zich : achter een bunker aan de Zuiderweg

,,Ik heb het rechtstreeks gezien. Heb alles stuk voor stuk zien ontploffen. En had daarbij een mooi plekje achter een bunker aan de Zuiderweg.'' ,,In die periode, september 1944, waren er allemaal Russen die met paard en wagen granaten op het station brachten. Het waren Mongolen, geloof ik. Mijn vader werd daar onrustig van. Het hele gezin was angstig. Was bang dat er met die overvliegende jagers een catastrofe zou komen. Mijn vader had gelijk.''

,,Mijn vader was veehandelaar. Ik was destijds in opleiding tot slager bij Dirk Raat in de Molenstraat. Ik moest die dag vlees brengen in de Gouden Engel. Nadat ik dit had afgeleverd en op de Gedempte Gracht ter hoogte van theater Royal reed, begonnen ze te schieten. Ze schoten op de locomotief van de passagierstrein, de kogels die misten boorden zich in de munitietrein. In een van die wagons zat stof van vlammenwerpers, ik geloof tetanol. Er ontstond een grote steekvlam, waarna de ene na de andere wagon in brand vloog. Als de zaak in ene ontploft was, was heel Schagen ontploft geweest.''

,,Ik ben toen vanaf de Laan naar de Zuiderweg gereden. Daar stond een bunker vlak langs de spoorrails, waar nu de Fordgarage is. Ik zag alles wat er gebeurde. Zag de ene na de andere wagon uit elkaar spatten. Later boorden zich granaten door het dak bij Stikkelman en dwars door de katholieke kerk heen. Ik stond daar alleen. Opvallend was dat het vuur naar boven en naar de zijkanten ging, waar binnen in een soort van luchtledigheid ontstond.''

,,Er was al snel na afloop sprake van ramptoerisme. Iedereen stormde naar Schagen toe. Toen het achter de rug was, ben ik zelf langs de Spoorlaan naar het station gegaan. Ik zag daar gewonde Duitse militairen die werden weggedragen. Er was er een met de broek afgerukt waarbij het kuitvlees helemaal verdwenen was.''

,,Ik ben via de Landbouwstraat en de Cornelis Bokstraat achter bij ons huis aan de Stationsweg gekomen. Er was geen mens thuis. Het glas stond in de tafel. Vandaar ben ik naar het kaaspakhuis in de Roostraat gelopen. Dat ik daar aankwam, kwam net de rook onder het dak vandaan. De brandweer arriveerde ook net. Jaap Boonakker was bij de brandweer. Hij stormde met een slang de trap op. Toen kwam er een explosie, waarna Boonakker zo met slang en al van de trap kwam zeilen.''

,,In de straten stond overal het eten op tafel. Door de luchtdruk van de ontploffingen sprongen de ramen en waaiden de gordijnen naar buiten en weer naar binnen door de zuiging. Overigens wist iedereen in de buurt wel van het gevaar, iedereen wist dat er een munitietrein geladen werd. Ik denk ook niet dat er iemand uit de buurt echt gewond geraakt is. Er zijn geen Schager slachtoffers geweest.''

Naam : Alie de Geus Toenmalige leeftijd : 25 jaar Woonde aan de : Landbouwstraat 25 Bevond zich : op de bovenverdieping

,,Ik zal het nooit vergeten. Ik was hoogzwanger van mijn huidige dochter Fieneke. Ik was al over tijd dat het gebeurde, met al die explosies. De scherven stonden in mijn bed. Fieneke is de dag erna, op 13 september 1944, geboren.''

,,Gewaarschuwd door het geluid zag ik vanuit het raam de vliegtuigen overgaan. Wij zaten thuis te eten en woonden boven Rentenaar. Het was meteen een hele ravage. De scherven zaten in de juspan. Een klappen, het was iets vreselijks.''
,,Ik weet nog dat we allemaal het huis uit moesten. We zijn naar Plevier aan de Laan gevlucht. Dat was toen nog een café. We moesten onder het biljart zitten.''

,,Mijn broer George was destijds bij ons ondergedoken. Die moest dus uit z'n hok vandaan. We hebben hem een zonnebril opgezet en een pet op gedaan en meegenomen. Niemand heeft hem herkend. Hij was 21 en al in Duitsland geweest, maar na verlof niet meer teruggegaan. Sindsdien hielden we hem op zolder verborgen voor de Duitsers. In een ruimte op de slaapkamer waar de trap naar boven ging. Je kon het van de buitenkant niet zien''

,,We hebben een hele tijd bij Plevier gezeten. We hadden geen tijd gehad om de achterdeur van ons huis op slot te doen, maar dat we terugkeerden was er niets gestolen. Een paar dagen later ben ik pas naar de ramp wezen kijken. Het kroegje bij het spoor was helemaal weg. De huisjes dichtbij waren ook zwaar beschadigd. Een daarvan was van de familie Roos, van de ijzerhandel De Jong en Roos.''

,,Ik had op dat moment overigens wel wat anders aan mijn hoofd. Ik kon elk ogenblik een kind krijgen. De bevalling heeft ook 24 uur geduurd. Schildersbedrijf Meereboer heeft ons toen nog geholpen met nieuw raam. Er was ontzettend veel glasschade, maar nieuw glas was natuurlijk slecht te krijgen.''

,,Ik was angstig daarna. En als ik een vliegtuig over zie gaan, ben ik nog altijd bang.''

Naam : Jaap Meereboer Toenmalige leeftijd : 23 jaar Woonde aan de : Buiskoolstraat 25 Bevond zich : in de werkplaats

,,Dat het gebeurde was ik thuis in de werkplaats. De vliegtuigen begonnen te schieten op de personentrein die er stond. Dit deden de Engelsen om te voorkomen dat het eten in die trein naar Duitsland ging. Min of meer per ongeluk is die munitietrein geraakt. Dat was het doel helemaal niet. Toen de locomotief werd raak geschoten, liep de stoomketel leeg. Dat siste en gaf een enorm geluid.''

,,Er waren mensen die op dat moment in de Landbouwstraat liepen en een veilig heenkomen zochten. Die zaten bij ons in de tuin te schuilen voor de brokstukken.'' ,,Majoor Holema, toen agent in Schagen, kwam bij ons in de straat en zei dat we z'n allen in de bunker naast de ULO-school en garage Deutekom in de hoek van de Landbouwstraat moesten kruipen. Holema wist van de gevaarlijke lading van de wagons. Waarvan sommige nog gewoon met de hand zijn afgehaakt en weggeduwd.''

,,Er zijn twee Duitsers gedood die bezig waren bij de munitietrein. Er reden daarvoor ook allemaal vrachtwagens die munitie brachten, waarmee de wagons werden volgestopt.'' ,,Die andere trein was volgens mij niet echt een personentrein. Er waren geen zitcoupés. De mensen hadden zelf een krukje mee. De treindeuren stonden ook open. Op de achterste wagon zat afweergeschut. Het was dus link in die trein.'' p> ,,We zijn met een paar buren onder wie de familie Zoetelief die bunker ingegaan. Met hooguit een stuk of tien mensen, want de kinderen waren naar school. We hoorden de pannen van de ULO-school van het dak rollen. De kinderen uit de Aloysiusschool gingen lopende naar de verwerkingsinrichting aan de Menisweg, waar nu zo'n beetje het politiebureau is.'' ,,We hebben niet langer dan een uur in die bunker gezeten. Toen hield het op. Ik ben gaan kijken aan de Molenstraat en liep te glibberen op het glas. Verderop bij kruidenier Stam op de Gedempte Gracht was zelfs een hoekijzer van een wagon neergekomen. Die bonk ijzer was ongeveer twee meter hoog en woog minstens vijftig kilo. Ongelooflijk hoe zo'n gietijzeren, zwaar voorwerp daar is neergekomen.''

,,Bij de katholieke kerk was een granaat door het dak gegaan en in de vloer terechtgekomen. Je kon de gaten - van wel een halve meter - in het gewelf zien. Koster Noordstrand en deken Kuijs hebben dat ding uit de grond gewroet. Dat was gevaarlijk. Later heeft de koster de granaat op een kruiwagen weggebracht.''

,,Door de luchtdruk gingen een hoop ruiten kapot. Er waren toen tien schildersbedrijven in Schagen. Gezamenlijk hebben we dat gemaakt, waarbij de bejaarde schilder Cats de administratie deed. Die klus heeft wel een paar maanden geduurd. Je had blank en gefigureerd glas, donkerbruin kathedraal. Dat heeft nog jaren aan de Nieuwe Laagzijde gezeten.''

,,Thuis hadden wij alleen glasschade, maar aan de Stationsweg waren twee huizen weg en vier huisjes aan de overkant van het spoor lagen in puin. Ik zie nog Johan Castricum daar met zijn rug naartoe staan. Die had daar een rijwielstalling. Later is die aan de Nieuwe Laagzijde herrezen.''

,,Het dubbele woonhuis boven de toenmalige Habo-garage was ook onbewoonbaar. In de wieg van Johan Deutekom is ook een stuk ijzer terechtgekomen.'' ,,Jaren later vond ik nog altijd, als ik een huis moest schilderen in de Stationsbuurt, op de platte daken rommeltjes van de munitietrein.''

Naam : Piet Jeronimus Toenmalige leeftijd : 23 jaar Woonde aan de : Kolhornerkade 1, Barsingerhorn Bevond zich : in de beschoten personentrein

,,Het begon als een stralende dag. Ik woonde toen nog in Haarlem, bij mijn aanstaande vrouw Bets Wardenaar. We waren met een gezin van zes personen: vader, moeder, Jan, Willem, Guurtje en ik. Met mijn schoonvader Dirk Wardenaar ben ik die dag met de trein vanuit Haarlem naar Schagen gekomen. We waren op weg naar Barsingerhorn, waar wij gingen evacueren.''

,,Toen wij op het station in Schagen aankwamen en uit de stilstaande trein stapten, zagen we de jagers al in de rondte vliegen. Ze waren wel zo verstandig om niet op een rijdende trein te schieten. Plotseling begonnen ze op de locomotief te schieten. Er kwam een verdwaalde kogel op de munitiewagons op het rangeerterrein terecht. Aan de kant van de Hoep, waar nu het kantoor van notaris Wardenaar en verzekeraar Univé is.''

,,En toen begon het feest. We wilden daar zo snel mogelijk vandaan. Uit de trein, zijn we langs de Stationsweg naar de fietsenstalling van Henk Westerman gegaan, sluipende langs de munitietrein. Bij Westerman stond mijn fiets. Het schieten ging ondertussen maar door. Ik zag dat de fietsenstalling van Castricum aan de Hoep helemaal was weggevaagd. We zijn met de fiets gevlucht, via de Molenstraat, Gedempte Gracht en 't Noord naar buiten Schagen, langs het Noordhollands kanaal naar Barsingerhorn. Terwijl wij langs het kanaal fietsten, vlogen de kogels boven de kerktoren uit. Bij opa en oma Wardenaar aan de Kolhornerkade gingen wij evacueren. Later heb ik daar zelf nog 57 jaar gewoond.''

Volgens Jeronimus, die thans met zijn vrouw aan De Miede in een aanleunwoning van zorgcentrum De Bron woont, zaten er die dag 'enkele tientallen mensen' in de bewuste personentrein die door de twee Engelse jagers als eerste beschoten werd. ,,Vanuit de trein is iedereen een kant op gevlucht.''

Jeronimus bleef aanvankelijk ondergedoken aan de Kolhornerkade. ,,Ik moest eigenlijk voor de Arbeidseinsatz naar Duitsland. Ik was ook ondergedoken in de Wieringermeer, aan de Kolhornerweg. Later heb ik nog in een molen aan de Zoutkaag gezeten. Want met z'n negenen bij die oude mensen van Wardenaar van in de zeventig was natuurlijk ook moeilijk.'' Jeronimus is direct na de beschieting nier meer wezen kijken. ,,Je krijgt hier wel schrik van, al is dat niet gebleven.'' Angst voor beschieting van de trein terwijl deze onderweg was, heeft hij ook nooit gehad. ,,Ach, je bent jong. Ander vervoer was er natuurlijk ook niet. Er reden toen nog treinen, de afstand Haarlem-Schagen was altijd nog zestig kilometer. Dat doe je niet zomaar op de fiets. Zeker niet als je ondergedoken bent.''

Naam : Luut, Henk en Martin Doll Toenmalige leeftijd : 17, 14 en 6 jaar Woonde aan de : Stationsweg 21 (toen C91) Bevond zich : Bij de bunker aan de Zuiderweg, op straat en thuis

De drie broers waren ten tijde van de eerste beschietingen niet ver van elkaar vandaan. Luut, de oudste, was bezig met het verwijderen van de bekisting bij de bunker aan de Zuiderweg, thans een monument in de schaduw van McDonald's. Henk zat thuis te eten en Martin liep buiten ter hoogte van het Plantsoen waar Duitsers gelegerd waren. Martin: ,,Toen ik bij café De Landbouw liep, kwamen de vliegtuigen over. Eenmaal bij ons binnen, zag ik vanuit de achterkamer de vliegtuigen in duikvlucht overkomen, waar de telefooncentrale stond aan de Molenweg.''

Luut: ,,Ik had vanaf de grote bunker alle zicht op de twee vliegtuigen die over de trein scheerden. Het was voor mij 60, 70 meter weg. Na de beschieting zag ik vlammen die hoger kwamen dan de bomen van de begraafplaats. Ergens in Schagen lag als gevolg van de explosies zelfs een as met twee wielen.''

Henk: ,,We zijn eerst achter de trap gevlucht en later de kelder ingegaan. Zo'n bedstee- keldertje. We hoorden een hoop gestommel. Er wilde ook een Duitser in met twee vrouwen. Die vloekte steeds van 'die verdammte Tommy's'. Die zijn maat is doodgeschoten. We zaten met z'n negenen in dat keldertje. Mijn broer Cor en zus Gré er ook bij. We hebben daar een tijdje gezeten, tot we het te benauwd kregen.''

Nadat Luut op de fiets met een stapeltje hout achterop naar huis was gesneld ('bij een knal werd ik nog tegen de muur aangedrukt'), vluchtten de Dollen weg. Henk: ,,Door de tuin en de Cornelis Bokstraat, pal tussen de huizen van De Haan en Brombacher door. Achter de Magnusstraat waren bunkers, daar zijn we in gegaan.'' Martin: ,,Ik ben later met mijn moeder en zus gevlucht door de Hoep en de Snevert, waar nog hulzen achter ons op straat vielen, naar Aje de Jong aan het begin van Barsingerhorn.''

Luut ging direct na afloop van de explosies nog wel op de rampplek kijken maar werd al snel weggestuurd. ,,Er lagen gewonden op straat. En vele zwaar beschadigde of vernietigde huizen. Zoals het spoorhuisje waar de familie Dekker woonde. En daarnaast de rijwielstalling van Jo Castricum. De huisjes van Roos, Dignum en petroleumboer Meulenbelt, het kroeggie van Oudshoorn.'' Henk: ,,Het was een puinhoop, erger dan een bombardement.'' Het leed van de familie Doll had groter kunnen zijn, als tegenover hun woning de oude loods van Van Gent en Loos er niet gestaan had. Luut: ,,Die hield heel wat tegen. Je kunt glas niet zo fijn slaan, zo lag het als gruis bij ons op tafel. Wij hadden ook een gat in de muur van een kogel, die zit er nog steeds.''

Martin heeft tot na de oorlog last gehad van deze gebeurtenis. ,,Als ik al een auto hoorde brommen, was ik bang. Henk had dat ook. ,,Wat hebben we in Schagen nou van de oorlog meegemaakt. Dit was het! Tot 1944, tot de beschieting, had je eigenlijk weinig meegemaakt.''

Naam : Johan de Nijs Toenmalige leeftijd : 17 jaar Woonde aan de : Molenstraat Bevond zich : in huis

,,Wij hadden openslaande deuren. Mijn zuster ziet zo de jagers vanuit het raam aankomen. Moeder lag in de achterkamer op bed. Bij de eerste beschietingen was de lamp boven tafel in het eten gevallen. We hadden een magazijn met wijn gedestilleerd. De voorste wand is zo naar beneden gedonderd. Er zat een gat in de muur, de wijn liep zo de tuin in.'' Willem Band, destijds smidsknecht bij smederij Van Rijswijk (de huidige d'Olde Smidse), kwam een dag na de beschietingen met de handkar een kachel ophalen van de Helderse evacues die boven het magazijn van De Nijs woonden. Hij trof aldaar de beschadigde drankvoorraad. ,,Band vond het nog makkelijk te drinken. Hij is zingende die kachel gaan wegbrengen.''

De Nijs had een grote kelder in het magazijn, waar de familie in ging. ,,Want alle ruiten waren eruit. Een scherf van een granaat sloeg dwars door het dak heen. We hadden buiten een luik dat iedere keer als een zware granaat ontplofte omhoog bewoog. Dat heeft zo continu een kwartier geduurd, met die explosies. Ze waren dan ook dagen bezig geweest om die wagons te vullen met munitie aan de verhoogde kade op het goederenemplacement. Er is bij die explosies een half treinstel door de lucht gegaan.''

De drankhandelaar zag na afloop dat er vrijwel geen pan meer op het dak lag. In de chaos nam hij zijn maatregelen. ,,Ik heb samen met Jaap Hendriks, die bij ons werkte, nog wacht gelopen, tegen inbraak.''

Het was raak in de buurt. In de toenmalige Bittersteeg stonden vier huisjes die beschadigd waren. ,,En daar lagen grote vaten dieselolie. Van de beurtschipper Hoogland, de vader van Cor. Hoogland heeft nog drie maanden vastgezeten. Ik dacht vanwege die dieselolie die de Duitsers goed konden gebruiken, maar ze verdachten hem ervan dat hij met zijn schuit verzetskranten naar Amsterdam vervoerde. Hij heeft echter nooit bekend. Hij wist niets, zei hij.''

,,Aan het Zwarte pad stond het kaaspakhuis in brand. Van Jan de Wit, de vader van Ans de Wit van De Gouden Engel. De Duitsers waren er meteen. Het is een wonder dat het pakhuis van Kater bij die brand gespaard is gebleven. Ik ben zelf weer redelijk snel teruggegaan, heb de ramen dichtgetimmerd.''

De Nijs zag de verwoeste huizen in de buurt. Drie aan de Stationsweg, het huisje van familie Dekker aan de Hoep ('zij deed de spoorbomen altijd omhoog en omlaag'), de huisjes ongeveer op de plek van het kantoorpand van De Weger. ,,Van Klaas Roos onder andere. En er was nog een wolwinkeltje voorbij deze huisjes.''

De Nijs dook eind 1944 onder bij de familie Borst aan de Keins, om te ontkomen aan de Arbeidseinsatz. Begin '45 werd zijn magazijn gevorderd door de Duitsers, die er een veldkeuken in plaatsten. ,,Die heeft er maar veertien dagen ingezeten. Het was vlak tegen het einde van de oorlog.''

De Schagenaar moest in de oorlogsjaren in opdracht van de Duitsers drank leveren. Zo leverde hij onder andere aan de generale staf die in de vroegere NACO-garage zat en aan diverse Wehrmacht-eenheden. Hield nog een halfjaar een Turkmeen (Scholdi Padolka) verborgen en kreeg na de oorlog de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) aan de deur. Hij zegt het met een schouderophalen. ,,Je hebt overal goede en slechte tussen. Ik weet nog, we waren vijf dagen bevrijd. We hadden de grote waterput leeggepompt en volgestouwd met gedestilleerd. Kwamen er twee Engelsen en kreeg ik een revolver op mijn hoofd. Ze wilden drank. Ze hebben 150 liter jenever meegenomen. Zonder ook maar een cent te betalen.''