Venster 33:
1929/1990: Petten komt bij de gemeente Zijpe (en in 1990 volgt Callantsoog)

Het is ook nu weer actueel: gemeentelijke herindeling. Geregeld steekt het fenomeen de kop op. Gemeenten zouden groter moeten worden om hun taken goed uit te kunnen voeren. En taken krijgen ze steeds meer van de rijksoverheid overgeheveld!

Petten en Callantsoog.

Al in 1809
In de Franse tijd (1806-1813) werden voorlopers van de gemeenten ingesteld: de Municipaliteiten, met nieuwe taken als gevolg van de invoering van de Burgerlijke Stand en de dienstplicht. Petten en Callantsoog waren inmiddels qua inwonertal nogal geslonken, naar respectievelijk 248 en 269. Zijpe telde er 2.515. De kleintjes moesten maar opgaan in de grotere en per 1 januari 1812 was het zover. Maar na de Franse tijd werd bij Koninklijk Besluit van 13 december 1815 nr. 25 de oude indeling in principe hersteld en per 1 mei 1817 waren de drie weer zelfstandig.

Nieuwe plannen
In 1830 wilde de minister van binnenlandse zaken alle gemeenten met minder dan 400 inwoners opheffen. Gedeputeerde Staten van Noord-Holland overwogen derhalve om Petten (363 inwoners) en Callantsoog (293) met Zijpe (3.369) te verenigen. Maar alle drie reageerden (sterk) afwijzend en het ging niet door.

De gemeentewet van 1851 echter vereiste voor een zelfstandige gemeente tenminste 25 kiesgerechtigden, dat wil zeggen volwassen mannen van enige welstand die minimaal een bepaald bedrag aan gemeentelijke belasting betaalden. Daar had Petten er toen maar 8 van en Callantsoog 16. Maar als gevolg van de intensievere exploitatie van het Koegras vanaf 1849 [zie venster 1817/18] kwam het kiezerscorps van Callantsoog al in 1853 boven het minimum. En Zijpe had het al zo zwaar met de onlangs 'in de maag gesplitste' jonge en nog weinig draagkrachtige Anna Paulownapolder. [zie venster 1846-1870] De hogere overheden lieten het toen maar zo. En in de loop van de eeuw kwamen er meer kiesgerechtigden omdat de eisen qua welstand (wat) verlaagd werden.

Petten vanuit de lucht omstreeks 1929.

Petten toch bij Zijpe
Het inwonertal van Petten bleef, behalve een kleine teruggang rond 1860, heel lang schommelen rond de 360: in 1929 waren het 367. Van de 85-90 manlijke gezinshoofden waren er in 1889 maar liefst 61 arbeider of dijkwerker, in de jaren na 1920 telde het kustdorp 50 à 60 dijkwerkers en 10 à 15 steenzetters. Die verdienden alleen wat als er werk was en dat was 's winters vaak niet het geval. Dus was er geregeld armoede, zoals in 1912 toen van de 84 schoolkinderen in Petten er 70 als 'onvermogend' en 11 als 'minvermogend' te boek stonden. Dat betekende ook dat er weinig gemeentelijke belasting binnenkwam. De begroting was jaarlijks 2000 gulden in de min. Op 27 oktober 1926 kwam er een brief van het provinciebestuur: samenvoeging met Zijpe in verband met de ongunstige financie toestand. Het leidde tot weerstand in Petten én in Zijpe, maar per 1 mei 1929 was de samenvoeging een feit.

1935/36: Callantsoog ook?

Callantsoog in 1920.
In mei 1935 startte de gemeenteraad van Callantsoog een onderzoek naar de voor- en nadelen van een 'eventueele vereeniging' met Zijpe. Dat was van 1812 tot 1817 zo geweest en ze hadden veelal een gezamenlijke burgemeester en/of gemeentesecretaris. Vanaf 1926 was mr D. Breebaart burgervader van Callantsoog geweest, maar in 1935 werd hij als zodanig in Zijpe benoemd. Hij bleef gemeentesecretaris van Callantsoog 'in afwachtingvan de samenvoeging. Zijpe was op dat moment niet tegen, maar wilde wel de finaciële consequenties bekijken. Op 1 augustus 1936 verscheen een gezamenlijk rapport van de beide gemeenten pro-samenwerking. Maar vervolgens kwam Callantsoog toch in verzet. De inwoners van die gemeenten in het Koegras wilden liever bij Den Helder. Zijpe bleef voor, de Callantsoger raad stemde nu tegen en Gedeputeerde Staten lieten het er maar bij.

In 1990 toch

Toegangsbord Callantsoog gemeente Zijpe.
Maar 50 jaar later - vanaf 1982- was er weer sprake van gemeentelijke herindeling in deze streken. In beeld waren één grote kustgemeente, één Noordkopgemeente of gewoon Callantsoog bij Zijpe. Dat laatste werd het op 1 januari 1990. Hoe zal het nu aflopen? Voorjar 2009 bleek bij een referendum dat de Zijper bevolking tegen fusie (herindeling is).

Bronnen:

• J.T. Bremer, De gemeentelijke herindeling (2), in: ZHB nr.15 (september 1986), p.13-20;
• J.T. Bremer, De Zijpe III, p.72-75 en 244.

Tekst: Frank van Loo