Venster 34:
1934: Aanleg kanaal Stolpen-Schagen(-Kolhorn) met 'naaldkering

In 1824 werd het Noord-Hollands kanaal de hoofdader door de Zijpe, parallel aan z'n voorganger de Groote Sloot. Maar een verbinding over water met het nabij gelegen marktstadje Schagen was er niet. West-Friesland lag geïsoleerd binnen z'n Omringdijk. Al in 1825 begon men daar over een verbinding met het Noord-Hollands kanaal, maar dat zou pas werkelijkheid worden in 1936.

Werkverschaffing?
Eind oktober 1929 brak de grote economische crisis uit. Massale werkloosheid was het gevolg. Werkverschaffing moest uitkomst bieden. Een kanaal van Schagen naar Stolpen en naar Kolhorn betekende 600.000 kuub te verplaatsen kleigrond = 2 jaar werk voor 150 man. Bruggen, sluizen en een haven in Schagen zouden door aannemers gedaan moeten worden. Maar omdat provincie en rijk het niet eens konden worden over de hoogte van de werkverschaffingslonen kon dit project niet als werkverschaffing uitgevoerd worden.

Zijpe en Hazepolder tegen
Toen de polder in 1930 door Gedeputeerde Staten voor de tweede keer om een geldelijke bijdrage voor het kanaal Stolpen-Schagen werd gevraagd, was de reactie:
'Wij hebben in onze polder, met zijn vele en goede waterwegen, geen andere verbinding noodig en spr. [dijkgraaf C. Hooij] acht het niet in het voordeel van den polder om hier 40 jaar lang een bedrag van 700 gulden [per jaar]voor te offeren. Met algemeene stemmen wordt afwijzend op het verzoek beschikt'.
Maar het kanaal kwam er toch.

Nieuwe brug

Stolpervlotbrug voor 1935, met links zuivelfabriek De Eendracht

Ir. Ringers, de latere minister [en schoonzoon van hoofdopzichter Mann van de Hondsbossche, die van 1911 tot 1919 ook wethouder van Zijpe was] had de aansluiting van het nieuwe kanaal een stuk noordelijker getekend. Met een ophaalbruggetje in de Ruigeweg. Maar dan zou zuivelfabriek De Eendracht het loodje leggen. Immers de melk leverende veehouders, meestal met hondenkar, zouden dan gemiddeld 3,5 km om moeten rijden. Onder leiding van burgemeester J. de Moor en de Schager ondervoorzitter Chr. Schmalz van de Kamer van Koophandel te Alkmaar werd een actie tegen dat tracé georganiseerd. Met als resultaat: opheffing van de Stolpervlotbrug, een nieuwe [bascule-]brug over het Noord-Hollands kanaal en een weggetje (de 'Dijkweg') met een eenvoudige ophaalbrug naar De Eendracht.

Coupure/naaldkering

De naaldkering in de Zijper brug

Bij Schagerbrug moest voor het nieuwe kanaal de Westfriese Omringdijk doorsneden worden. Dat was dé grote moeilijkheid van dit project. Want van De Keins tot Krabbendam was en is de Omringdijk tweede waterkering = 'eerste reserve' in geval van doorbraak van de Hondsbossche of de duinen tussen Petten en Den Helder. Hoe dat op te lossen? Door een 'naaldkering' 2.25 meter boven NAP: een constructie van stalen kokers en houten schotten/palen bij de Zijper brug waarmee het kanaal kon worden afgesloten. Plus afkaden van de oevers van het kanaal van die brug tot de Omringdijk. Dat was de minst kostbare en voor de scheepvaart gunstigste oplossing. Wellicht was het voor de veiligheid beter geweest een schutsluis in de Omringdijk te maken. De naaldkering is inmiddels weg. Bij een calamiteit zal zand gestort worden in de coupure, desnoods met vrachtauto's en al.

De aanleg

De aanleg van het kanaal Stolpen-Schagen

Het kanaal Stolpen-Schagen 'passeert' op 13 januari 1936 de toen nog intacte Groote Sloot

In 1935 kwam het gedeelte Schagen-Kolhorn gereed: een marktkanaal bescheiden qua breedte en diepte, want bestemd voor kleine schepen van en naar de markt in Schagen. Daarom ook was gekozen voor vrij lage en vaste bruggen, in plaats van dure beweegbare. Het westelijke deel werd voor Schagen veel belangrijker geacht en was daarom breder en dieper, bevaarbaar voor schepen van 1000 ton.
Op vrijdag 10 juli 1936 werd het nieuwe kanaal geopend. Gezien de economische crisis niet feestelijk, maar wel met officiële personen op een boot ['De Stierop'] van de Alkmaarsche Packet Maatschappij.

De opening op 10 juli 1936

Maar het kanaal kwam veel te laat. De vrachtwagen was al aan z'n opmars begonnen.
Restte de recreatievaart.

Bronnen:

• H. Lambooij, Een eeuw schipperen. De omstreden kanalisatie van West-Friesland, Schoorl 1991;
• L.F. van Loo, Zijpe en het water: vriend en vijand. Het kanaal Stolpen-Schagen-Kolhorn, in: ZHB 26e jrg.nr.3 (augustus 2008), p. 15-18.

Tekst: Frank van Loo