[Homepage ZM] -->
Exposities -->
[Over-leven 1940-1945]
|
De titel van deze expositie, OVER-LEVEN 1940-1945, is gekozen omwille van de woordspeling: over (het) leven tijdens de oorlog enerzijds en anderzijds het ging om overleven - de oorlog doorkomen. Dat ging wellicht op het platteland minder moeilijk dan in de (grote) steden in vooral de Randstad, waar zeker in de hongerwinter van 1944/45 het voedsel wel erg schaars was en men met vele ontberingen te kampen had.
Expositie: Zijper Museum van 6 februari 2005 t/m
28 december 2005
Voorbereiding en realisering:
Wim Bouwes, Frank van Loo, Anke van Loo-Mulder, Gerard van Nes, Kees Otter,
Klaas Plakman, Pauline Ravestijn-Uyleman, Annemies Schenk-Eriks
Vormgeving: Cor Schoemaker.
Tekst: Frank van Loo
Affiche: Als PDF te downloaden (150 Kbyte)
Zie ook: de speciale uitgave (dubbelnummer) van de
Zijper Historie Bladen
dat eind april verschijnt. Frank van Loo
beschrijft daarin, onder de titel '(Doen) Overleven. De Zijpe en
Petten tijdens de Tweede Wereldoorlog (1940-1945)', wat er zich
hier allemaal afspeelde.
Inleiding
Overleven
Vooral tijdens de laatste oorlogsjaren, toen er - ook in de
Zijpe - gebrek aan zowat alles (voedsel, stroom, brandstof,
kleding enz) was, werden allerlei vernuftige gebruiksvoorwerpen
in elkaar geknutseld om te overleven. In St. Maartensbrug en 't
Zand kwamen in de loop van de hongerwinter gaarkeukens, in
Burgervlotbrug was in een voormalig kruidenierswinkeltje een
uitgifte-loket (te zien in het voorzaaltje van het Zijper Museum).
De evacuatietrein / Helderse vluchtelingen
Zo'n 1000 à 1100 mensen uit Den Helder brachten een (groot) deel
van de oorlog in de Zijpe door. Ze waren gevlucht voor de zware
bombardementen op de marinestad. Den Helder werd zeker 100 keer
gebombardeerd (vooral 's nachts), bij het zware bombardement van
24 juni 1940 vielen alleen al 48 burgerslachtoffers. In 1944
werden de wijk Oud Den Helder, de Kanaalweg en de Hoofdgracht
afgebroken.
Deze mensen vonden onderdak in allerlei onderkomens, vooral in
't Zand en Oudesluis. In dat laatste dorp bijvoorbeeld in
barakken als De Lange Jammer. Veel mannen en een paar vrouwen
moesten overdag naar hun werk in Den Helder. De spoorhalte
Oudesluis werd in ere hersteld. Op werkdagen reed de
evacuatietrein.
Voorbeeld: het Helderse gezin Manderfeld trok in juli 1940 naar
't Zand en vond onderdak bij de familie C.J. de Wit vlakbij de
vlotbrug. Daar werd op 5 mei 1942 hun tweede zoon Jantje
Manderfeld geboren (zie de getoonde dvd/video in het Zijper Museum).
Ze bleven, evenals vele anderen, tot na het einde van de oorlog.
Afbraak Petten
Op 21 augustus 1942 was Petten ontruimd, op last van de Duitse
bezetter. De bevolking (365 zielen) moest maar zien waar
onderdak te vinden. Voor zeer velen van hen werden dat
schuurtjes, stallen of zolders in de Zijpe. Tussen juni 1943 en
mei 1944 werd Petten afgebroken: 119 woningen en een aantal
andere panden zoals de school en de kerk.
In 1946 is een nooddorp van barakken voor de Pettemers ingericht
en vanaf 1948 werd Petten geleidelijk herbouwd: een nieuw dorp
verrees.
Callantsoog is op 20 augustus 1942 ook ontruimd. Zo'n 25
gezinnen betrokken uit het dorp verplaatste houten zomerhuisjes
('Hollywood'), de rest zocht elders een heenkomen, ook in de
Zijpe. Door de ontploffing van een munitie-opslagplaats in het
centrum van het dorp op 26 april 1943 werden flink wat huizen
(zwaar) beschadigd.
Doen/helpen overleven
De Zijpe speelde een tamelijk belangrijke rol bij het overleven
van veel mensen (vooral) van elders:
Oorlogshandelingen
Gedurende de oorlog werden in Zijpe zo'n 30 processen-verbaal
opgemaakt van bominslagen, luchtgevechten en beschietingen door
geallieerde vliegtuigen. Ook stortten hier en daar vliegtuigen
neer. Zie de boeiende informatie hierover van de heer Th.
Zuijderland. Twee keer werden een boerderij met bewoners
getroffen, verder was er vooral (veel) materiële schade.
De bezetters
Op 16 mei 1940 kwamen ze de Zijpe binnen, ze zouden de hele
oorlog blijven. Her en der zaten ze, de soldaten veelal in
scholen of barakken, de officieren bij burgers of in gevorderde
panden (niet de minste). Het was een komen en gaan: eerst vooral
oudjes, vervolgens de 'Mongolen' en tenslotte heel wat jonkies.
Paarden en fietsen werden gevorderd.
Het verzet
Onder leiding van Schagerbrugger P.J. (Piet) Ott was een
verzetsgroep van 63 personen actief. De activiteiten waren
vooral gericht op het onderbrengen en verzorgen van onderduikers
en het vervalsen van allerlei officiële papieren, zoals
persoonsbewijzen. Voorts werden bevolkingsregisters uit
gemeentehuizen gehaald, een transport van bonkaarten onderschept
en de Duitse versterkingen in kaart gebracht (en doorgespeeld
naar Engeland).
De bevrijding
Vrijdag 4 mei 1945: Duitsland capituleert. Zaterdag 5 mei:
overal hangen de vlaggen uit. Maandag 7 mei: de Duitse bezetters
vertrekken uit de Zijpe en Petten naar het verzamelpunt bij
Callantsoog/Groote Keeten. Dinsdag 8 mei: de Canadezen komen.
Vanaf 21 mei: de grote aftocht van de Duitsers via 't Zand
richting Afsluitdijk. In juli en augustus zijn her en der in de
gemeente bevrijdingsfeesten en -optochten.
Niestadt foto- en filmcollectie
Het Zijper Museum beschikt over de unieke foto- en filmcollectie
van de (pers)fotografen Niestadt. Ruim 80.000 foto's, waaronder
heel wat uit de oorlog en filmfragmenten van de ontploffende
munitietrein in Schagen (deze worden in het Zijper Museum getoond)
en van de onderwaterzetting van de Wieringermeer vlak voor het eind
van de oorlog. In het achterzaaltje van het Zijper Museum is in 2005
een ruime selectie oorlogsfoto's te bekijken.
Schagerbrug, januari 2005
dr L.F. (Frank) van Loo, voorzitter Zijper Museum
Wat is er onder meer
Op de expositie zijn onder meer te zien:
Literatuur
Artikelen over de Tweede Wereldoorlog m.b.t. de Zijpe zijn
ook te vinden in de Zijper Historie Bladen:
Zie ook: