Huize van Strijen

Huize van Strijen
Door: L.F. van Loo
© Copyright foto’s: Niestadt Fotocollectie Zijper Museum

Omstreeks 1730 schonken de families Van Strijen en Van Bambeeck flink wat grond, een boerderij en geld voor de oprichting van een algemeen weeshuis voor arme wezen in de Zijpe en Hazepolder. De boerderij, gebouwd in 1685, werd aangepast. In 1735 ging het weeshuis van start.

De familie Van Strijen had toentertijd veel bezittingen in de Zijpe en Hazepolder. Onder andere het Wildrijk, een bosje gelegen tussen St. Maartenszee en St. Maartensvlotbrug. Ze hadden zoveel land dat ze over hun eigen grondgebied van de Westfriese Dijk tot naar de duinen konden lopen. De regentenfamilie, afkomstig uit Amsterdam, leverde ook vaak de burgemeester van Amsterdam. Jacob van Strijen was een rijke, kinderloze weduwnaar en richtte wellicht juist daarom het weeshuis op.

De dood van een vader of een moeder had in die tijd een grote impact. Veel kinderen verloren al vroeg een of beide ouders. De leeftijd van de wezen in het weeshuis varieerde dan ook van 0 tot ca. 25 jaar. Een familie verloor een aanzienlijk bedrag aan inkomsten als één van de ouders wegviel. De moeder had fulltime de zorg voor haar kinderen en de vader was aan het werk. Soms betekende het verlies van één ouder al een route naar het weeshuis voor het kind. Hoewel het toen de opzet was om een algemeen weeshuis op te richten, hielden toch veel katholieke families de ouderloze kinderen in de familiekring zelf. Dit kon ook door de grootte van de familie.

De leiding in het weeshuis was in handen van een binnenvader en een binnenmoeder, in de 18de eeuw ook de boer en de boerin. Eén van hen moest altijd in het huis aanwezig zijn. De meest geschikte wezen hielpen de binnenvader bij het exploiteren van de boerderij met akkerbouw en tuinbouw, waarvan de wezen moesten eten, en het vee. In 1780 had de boerderij 27 koeien, dat was erg veel voor die tijd. De wezen hielpen onder meer bij het melken, omdat machines natuurlijk ontbraken en ze hielpen bij het bereiden van kaas en boter. De jongens werden zodoende opgeleid voor het agrarisch bedrijf. Meisjes werden opgeleid in de huishouding en de naaikamer en konden gaan werken als dagmeisjes, dienstmeisjes voor alleen overdag. Later gingen ze ook dag en nacht werken, zodat er weer een plaatsje in het weeshuis vrijkwam. Deze methode van opleiding had toentertijd een goede naam in de regio. De binnenvader en binnenmoeder waren zeer belangrijk voor het huis.

In 1866 werd het weeshuis verbouwd. De boerderij werd afzonderlijk verpacht en de binnenvader en de binnenmoeder werden uitsluitend belast met de zorg voor de wezen. De exploitatie van de boerderij werd gedaan door de pachter. Het weeshuis, de aangepaste boerderij, brandde in 1895 af en maakte plaats voor het huidige pand met plek voor 24 wezen. Architect K. Bakker Dzn. uit Alkmaar ontwierp met veel Neorenaissance elementen. De toegang bestaat uit een hek met twee hekpijlers. Op beide pijlers staat een putto. De linker heeft in de linkerhand de wapens van de beide families en steunt met rechts op de horen des overvloeds. De rechter Putto heeft in de rechterhand een wapenschild met het wapen van de familie Van Strijen. Op dit moment heeft het huis nog elf slaapkamers op de eerste verdieping.

Het pand bleef aanvankelijk functioneren als algemeen weeshuis voor de Zijper wezen, maar het aantal wezen daalde enorm. Welvaartsgroei en verbetering van de volksgezondheid waren hier de voornaamste redenen voor. Aan de ene kant natuurlijk een goede zaak, maar het weeshuis kreeg problemen met de exploitatie. Geleidelijk kwamen er steeds meer kinderen onder voogdij uit Noord-Holland. Rond 1945 werd het een gezinsvervangend kindertehuis voor 12 tot 16 kinderen. In de Eerste Wereldoorlog hebben Belgische vluchtelingen plaatsgenomen in het weeshuis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten er Duitse bezetters in het weeshuis.

Naast het weeshuis kwam in 1971 een woning te staan. Dit huis was bestemd voor de ‘vader en de moeder’ van de weeskinderen. Niet lang daarna werden echter hun taken overgenomen door groepsbegeleiders. Nu pronkt er op de voorgevel van het gebouw een bord met ‘Huize van Strijen’, de naam van het gebouw. Onder dit bord staat echter ‘Algemeen Weeshuis’ gebeiteld. In 1979 werd het algemene weeshuis omgedoopt tot Huize van Strijen. In 1992 ontstond de stichting Kardeel, waar Huize van Strijen deel van ging uitmaken. In 2004 werd Kardeel onderdeel van stichting Parlan, een organisatie gespecialiseerd in kinderzorg en jongerenzorg in Noord-Holland. Huize van Strijen is nu verkocht aan particulieren. Het bestuur van de beheerstichting van Huize van Strijen vindt dat het in goede handen komt. Het gebouw en de tuin van dit rijksmonument zullen weer in hun oude staat worden teruggebracht; het geheel gaat functioneren als landgoed.