click op de afbeelding om in te zoomen

Omschrijving  : Anonieme manuscriptkaart van de Zijpe uit 1599 met onderverdeling 
                contribuabelen, egalementen of nollen
Titel         : --

Landmeter     : 
Tekenaar      :
Graveur       : --
Drukker       : --
Uitgever      : --
Atlas         : --
 
Afmeting      : 114,7 x 45 cm (totaal: 133,5 x 67,5 cm)	
Schaal        : 
Orientatie    : noorden links (linkslinksbeneden)
Datering      : 1599/1600
Druktechniek  : Manuscriptkaart
Kleur         : gekleurd
Decoratie     : - eenvoudige kompasroos linkslinksmidden-onder
                - legenda rechtsmidden-onder 
                - schaal linksmidden-onder

Vindplaats    : - Alkmaar, Regionaal Archief (PR1007002)

Literatuur    : - 1993: Joke Terra (kaartbeheerder RANH), personal note 26-11-1993  
                - 1986: J. Belonje, Cartografie van de Zijpe, in: Zijper Historie Bladen, p. 1-17.
                - 1961: J. Westenberg, 'Oude kaarten en de geschiedenis van de kop van Noord-Holland';
                        N.V. Noord-Hollandse Uitgevers Maatschappij Amsterdam; p. 52

Opmerkingen   : - Trace van het Nieuw Noordhollands Kanaal is later ingetekend.


Beschrijvingen: 
===============
1993: Joke Terra
----------------
[Kaart van de Zijpe] / Anoniem - [opgemaakt tussen 1598 en 1602]
(De indeling in kleuren komt overeen met werk van Langedijk in 1596)
Datering: Gemeenlandtshuis, in gebruik genomen op april 1598 is afgebeeld (Dekker, p. 712)
          Anna v. Bocholt eigenaresse van percelen K-h en I-a > deze werden in juni 1602
          verkocht aan Jan Bincker.
          De Fam. v. Bocholt kreeg pas bij de definitieve verkaveling in 1598 de gronden
          toebedeeld.
Doel v.d. kaart: ws. opgemaakt i.v.m. de protesten van ingelanden betreffende de
                 overbelasting van de contribuabele landen, dit speelde b.v. van
                 juli 1601 - apr. 1602. Vooral de 'egalementen' en de 'Nollen' krijgen 
                 aandacht op de kaart.
Auteur:   handschrift komt niet overeen met Adriaan Anthonisz. (heeft 'humanistisch'
          handschrift) of met Gerrit Dircksz. Langedijk. Misschien van een klerk van
          Anthonisz.? Eventueel gebaseerd op kaart van Gerrit Dirksz. uit 1596 (= verdwenen!)


1986: J. Belonje, p. 7:
-----------------------
In chronologlsche rangorde volgt op dit laatst aangehaalde exemplaar ook een MS.- kaart
die niet de totale Zijpe, maar wel een groot deel daarvan omvat van de 
   [note GvN/ZM: kaart bevat wel de totale Zijpe]
inmiddels definitief drooggevallen polder". Het is een zeer nauwkeurig en fijn stuk
landmeterwerk, door een tot dusver onbekend geblevene vervaardigd, die naar het daarop
voorkomende handschrift te oordelen, wellicht het werk kan zijn geweest van Gerrit Dircksz.
Langedijck die meermalen daar als zodanig in functie is geweest (8). De kaart is anonym en
niet gedateerd doch moet zijn ontworpen na de definitieve verkaveling van de Zijpse landen
welke plaats vond op 6 en 7 april 1598. Zij bevindt zich in het archief van het opgeheven
Hoogheemraadschap van den Hondsbossche en Duinen tot Petten, is op papier met afmetingen 
110 bij 80 cm 
   [note GvN/ZM: genoemde afmeting is onjuist; overgenomen van J. Westenberg?]
en de schaal is in Zijpse roeden uitgedrukt. In teer groen, rose en zacht geel zijn binnen het
poldergebled bij iedere kavel, behalve de frontbreedte en de bijbehorende letteraandulding
de naam van elke elgenaar gesteld met opgave tevens der respectievelijke categorien van
contribuabelen, egalementen of nollen.
Het dorp Petten ontbreekt hier al evenmin als de situatie van de Hondsbosse Waker.
De Dromerdijk komt er niet op voor, maar wel strekt zich de tekening van een paalwerk uit
op de Waker, komende uit de Zoutsloot (grens der kaart) recht voor de huizen van Petten en
ook de Hazedwarsdijk, welk werk aangelegd is krachtens een besluit van de Staten van Holland
van 9 juli 1598. Het blijkt dat er op tal van plaatsen stolp- en langhuis-boerderijen
verrezen waren en opmerkelljk is ook op de Zijper Zeedijk bij de Grote Wiel,
in de Spookhoek, waar het noordelijkste uit een reeks van 6 hoofden in zee uitsteekt, dat
daar het huisje ingetekend is van Freek de Schutter, dat genoemd wordt in de notulen van
6 november 1599. Wellicht sluit hierbij aan dat wat geboekt werd in dezelfde notulen van
27 september 1598, luidende:
"Is noch geresolueert dat men den Lantmeeter van Schaagen ("Geometra") met den eersten
sullen ombieden om beneffens Gerrit Dircxz. te besoigneeren int affineeren van de
contribuerende landen ofte andere int particulier tot gerijff vanden gemeene ingelanden
die tselue van noode souden moogen sijn".


1961: J. Westenberg
-------------------
Een anonieme handschrift-kaart van de Zijpe uit het jaar 1599 of 1600 op formaat 110x80, 
   [note GvN/ZM: genoemde afmeting is onjuist]
door Van Es, 1929 op p. 9 genoemd sub b, is helaas niet meer te vinden. Het kan daarom. 
van nut zijn, hier uitvoerig te citeren wat Belonje er van in zijn handschrift over 
mededeelde:
  Een zeer nauwkeurig en fijn stuk landmeterswerk is hier verricht door een tot dusverre 
  onbekend gebleven tekenaar. Deze kaart moet zijn gemaakt na de verkaveling van de Zijpsche 
  landen, welke heeft plaatsgevonden op 6 en 7 April 1598. Deze kaart was geheel onbekend 
  tot ze ontdekt werd bij de ordening van het archief van den Hondsbossche. In teer groen, 
  rose en zacht geel zijn binnen de polder bij iedere kavel, die behalve zijn letter tevens
  den naam van elken eigenaar bevat, aangegeven of de gronden respectievelijk behoren tot 
  de categorie van contribuabelen, egalementen of nollen, de soorten waarin de landen van 
  de Zijpe ook nu nog onderscheiden worden. Het dorp Petten is duidelijk weergegeven, 
  terwijl ook de situatie van de Hondsbossche op de kaart goed uitkomt. De Dromerdijk vinden
  we nog niet vermeld, maar wel strekt zich reeds op de zeewering een paalwerk uit, van de 
  Zoutsloot (de grens van de kaart) recht tot vóór het dorp Petten (in het verlengde van 
  de Hazedwarsdijk, welke wij óók aantreffen en die gelegd is krachtens besluit van de 
  Staten van Holland en Westfriesland van 9 Juli 1598). In de Zijpe zelf zijn op talrijke 
  plaatsen reeds boerderijen gebouwd en op den Zijpschen Zeedijk bij de "Groote Wiel", 
  waar het noordelijkste van een zestal hoofden in zee uitsteekt, treffen wij het huisje 
  van een zekeren Franck den Schutter, waarvan de aanwezigheid wordt gemeld in de Zijpsche 
  Notulen van 6 November 1599". 
Op grond van deze gegevens is het wel aannemelijk, dat deze kaart is tot stand gekomen 
hetzij in 1599 of in 1600.


Bron getoonde kaar:
===================
Alkmaar, Regionaal Archief

Enkele details uit de kaart

Petten en de Hondsbossche

Detail uit kaart met (later) ingetekend Nieuw Noordhollands Kanaal

Noordelijkste deel Zijpe met 6 hoofden in zee uitgestoken en huisje van Franck den Schutter